Satranç Dünyasını İkiye Bölen GM : Hans NIEMANN

Her şey Magnus CARLSEN‘in 5 Eylül 2022 tarihinde Sinquefield Cup Turnuvasından çekildiğini Twitter hesabından duyurmasıyla başladı.

Paylaşımına bir video eklemeseydi oldukça masum bir açıklama olarak yorumlanabilirdi fakat eklediği videoda Chelsea Futbol Takımı eski teknik direktörü Jose Mourinho’nun 2014 yılında kaybettiği bir maçtan sonra yaptığı efsaneleşen açıklaması yer alıyordu.

If I speak, I am in big trouble.
– Jose MOURINHO.

“Konuşursam, başım derde girer” diyordu dünya satranç şampiyonu Magnus Carlsen.

Magnus Carlsen neden Sinquefield Cup Turnuvasından çekildi?

Her ne kadar açık bir şekilde dile getirmese de sebebini tahmin etmek güç değil. Carlsen, Niemann’ın hile yaptığını düşünüyordu. Peki neden açık bir şekilde dile getirmiyor da bu şekilde üstü örtülü şekilde “gönderme” yapıyor? Çünkü satranç oyunlarında yapılan hilenin kanıtlanabilmesi teknik olarak oldukça zor. İspat edemeyeceği bir hususta açık bir açıklama yaparsa hem hukuki hem de maddi anlamda oldukça zarar göreceğini gayet iyi biliyor. Satranç dünyasından bir çok tanıdık isim de konuyla ilgili düşüncelerini dile getirdikçe işler iyice karıştı.

Hans Niemann ile ilgili kafa karıştıran durumlar neler?

1. Son 3 yılda oynadığı oyunlardaki sergilediği çok yüksek performans. (Böyle bir performansı Carlsen dahil olmak üzere satrancın yükselen yıldızları; Alireza Firouzja, Rameshbabu Praggnanandhaa ve Nodirbek Abdusattorov gibi isimler dahi gösteremedi.) 
2. Niemann’ın canlı olarak yayınlanan turnuvalarda çok yüksek performans gösterirken, diğer turnuvalarda kötü performans sergilemesi.
3. Chess.com’un Niemann ile ilgili yaptığı açıklamalar. (Bazı çevrimiçi turnuvalarda hile yaptığına dair tespitler olduğuna, bu tespitlerin Niemann ile paylaşıldığına ve gelecek turnuvalara davet edilmeyeceğine ilişkin.)
4. Niemann’ın çok daha önce internet üzerinden oynadığı bir turnuvada hile yaptığını itiraf etmesi.
5. Çok yüksek performans gösterdiği bazı maçlardan sonra basın toplantılarında yaptığı hamlelere ilişkin açıklamalarının tatmin edici olmaması.

Hans Niemann kendisine yöneltilen suçlamalara ne cevap verdi?

Niemann suçlamaları kesinlikle kabul etmiyor. Uzun bir süredir oldukça sıkı çalıştığını ve kendisini tamamen satranca adadığını belirtiyor. Eski Uluslararası Usta (IM) ve matematik profesörü Kenneth W. Regan, geliştirdiği bir program üzerinden Niemann’ı destekleyen açıklamalar yaptı. Regan, FIDE (Dünya Satranç Federasyonu) tarafından bu tarz durumlarda resmi olarak danışılan bir isim. Magnus Carlsen ise son olarak 22 Eylül 2022 tarihinde başka bir turnuvadaki röportajında kendisine konuyla ilgili yöneltilen sorulara net yanıtlar vermezken ortaya yeni bir isim attı: “GM Maxim Dlugy“. Carlsen’in Niemann’ın “Akıl Hocası” olarak nitelendirdiği Dlugy‘nin de geçmişte benzer suçlamalara maruz kaldığı, yine chess.com üzerinden gerçekleştirilen bir turnuvada çok yüksek performans gösterirken turnuvadan herhangi bir açıklama yapmadan ayrıldığı biliniyor. Dlugy ile Niemann arasında da bir öğretmen-öğrenci ilişkisi olduğunu söylemekte fayda var.

Magnus Carlsen – Hans Niemann (Julius Baer Generation Cup Satranç Maçı)

Ortalık henüz sakinleşmemişken, ikili 19 Eylül 2022 tarihinde Julius Baer Generation Cup turnuvasında tekrar karşı karşıya geldi. Carlsen’in bu maça çıkıp çıkmayacağı ile ilgili oldukça fazla spekülasyon varken, Dünya Şampiyonu turnuva kuralları gereği maça çıktı fakat bir hamle yaptıktan sonra oyunu terk etti. Satranç dünyası bir kez daha şok olmuşken Carlsen turnuvayı çok ezici bir üstünlükle kazandı.

Magnus Carlsen’in 26 Eylül 2022 tarihli açıklaması

Dünya Şampiyonu, Twitter hesabından yaptığı açıklama ile ilk kez açık bir şekilde Niemann’ın hile yaptığına inandığını söyledi. (Net cümleler kullanamıyor hukuki yaptırımlardan ötürü) Buna da 2 gerekçe gösteriyor; birincisi olağan dışı hızlı yükselişi, ikincisi Sinquefield kupasında Niemann ile oynadığı maçta Niemann’ın göstermiş olduğu davranışlar. Carslen’in yaptığı açıklamanın tamamına ulaşmak için tıklayınız.

FIDE (Dünya Satranç Federasyonu) konuya dahil oldu.

FIDE, 30 Eylül 2022 tarihinde konuyla ilgili araştırma yapılacağına dair bir açıklama yaptı. Açıklamadan bir süre sonra Chess.com Hans Niemann hakkında rapor yayınladı. Raporla ilgili yazımıza bu bağlantı üzerinden erişebilirsiniz.

Hans Niemann’dan 100 milyon dolarlık dava

Yaşanan süreçlerin ardından Hans Niemann 20 Ekim 2022 tarihinde 100 milyon dolarlık bir tazminat davası açtı. Nieman; Magnus Carlsen, Play Magnus, Chess.com ve Hikaru Nakamura’dan şikayetçi oldu. Davanın oldukça uzun sürmesi beklenirken Niemann, dava açarak en net ve sert yanıtı vermiş oldu.

Satranç turnuvalarında hile yapılabilir mi?

Bu sorunun cevabı maalesef “evet“. Geçmişte çok yüksek seviyeli oyuncuların da yakalandığını ve satrançtan men edildiğini de belirtmeliyiz. Bu soru Carlsen‘e de yöneltiliyor ve Carlsen hile yapsaydı yenilmez bir oyuncu olacağından bahsediyor. (Evet nadiren de olsa Carlsen maç kaybedebiliyor.) Niemann’ın üzerinde dedektörlerin farkedemeyeceği küçüklükte titreşim veren bir cihaz olduğundan ve bir takım sembollerle hamle önerisi aldığından şüpheleniliyor. Zaman bizlere ne gösterecek bilmiyoruz fakat bu konunun gündemden kolay kolay düşmeyeceğini öngörmek zor değil. Şu an için “suçu ispatlanana kadar herkes masumdur.” karinesi gereğince dedikodulara pek kulak asılmaması gerektiğini söyleyebiliriz.